राष्ट्रीय शिक्षण धोरण -2020 मधील अपेक्षित समग्र प्रगतीपत्रकाचा (HPC) चिकित्‍सक अभ्‍यास
DOI:
https://doi.org/10.7492/7hkqx558Abstract
मानवाच्या अंगी असलेल्या पूर्ण क्षमतांचा वापर करता येण्यासाठी ,समान व न्याय्य समाज विकसित करण्यासाठी राष्ट्रीय विकासाला चालना देण्यासाठी शिक्षण हा पाया आहे. भारता सारख्या विकसित देशांच्या प्रगतीसाठी, आर्थिक विकास, सामाजिक न्याय, समानता, राष्ट्रीय एकात्मता व संस्कृती दर्शन या सर्वच क्षेत्रांत वैश्विक पातळीवर नेतृत्व करण्यासाठी सर्वांना दर्जेदार शिक्षण देणे महत्त्वाचे आहे. याच उद्देशाने प्रत्‍येक राष्ट्र आपले स्वतंत्र ’राष्ट्रीय शिक्षण धोरण ‘ठरवत असतात.
भारतात पहिले राष्ट्रीय शिक्षण धोरण 1968 व दुसरे शिक्षण धोरण 1986 ला राबविण्यात आलेत. त्यानंतर या धोरणात 1992 मध्ये दुरुस्ती केली गेली. त्यानंतर आजतागायत धोरणात आमूलाग्र बदल झाला नाही. राष्ट्रासमोर नवीन आव्हाने, संधी, निर्माण होत आहेत. पंरतु या संधीचा पुरेपूर फायदा करून घेण्यासाठी नागरिकांना कुशल बनवणे अंत्यत गरजेचे आहे या बाबींचा आढावा घेऊन तिसरे राष्ट्रीय शिक्षण धोरण - 2020 राबविण्यात आले आहे.
राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० (NEP-2020) च्‍या प्रस्‍तावनेत असे म्‍हटले आहे की, “मानवाला आपल्‍या पूर्ण क्षमता वापरता येण्यासाठी, समान आणि न्याय्य समाज विकसित करण्यासाठी तसेच राष्ट्रीय विकासाला चालना देण्यासाठी शिक्षण हा पाया आहे”. जर हा पाया मजबूत करावयाचा असेल तर त्‍यासाठी शिक्षण प्रशिक्षण मजबूत होणे अत्‍यंत महत्त्वाचे आहे. कोणत्‍याही देशाची प्रगती ही त्‍या देशाच्‍या शिक्षणव्‍यवस्‍थेवर अवलंबून असते. शिक्षण जेवढे प्रभावी व दर्जेदार असेल तेवढेच प्रभावी व दर्जेदार विकास हा व्‍यक्‍ती, समाज, देशाचा होईल.
भारताने २०१५ मध्ये शाश्‍वत विकासाचे उद्दिष्‍ट हाती घेतले आहे व ते २०३० पर्यंत साध्‍य करण्यासाठी विविध कृती कार्यक्रम हाती घेतले आहेत. त्‍यात जागतिक शिक्षण विकास कृती कार्यक्रमाचा समाविष्‍ट करण्‍यात आला आहे. या कार्यक्रमाचे प्रमुख उद्दिष्‍ट सर्वांसाठी समावेशक आणि समान गुणवत्‍तेचे शिक्षण सुनिश्चित करणे आणि सर्वांसाठी निरंतर अध्‍ययनाच्‍या शिक्षणाच्‍या संधींना प्रोत्‍साहन देणे निश्चित करण्‍यात आले आहे. यासाठी या कार्यक्रमांतून प्रयत्‍न केले जात आहेत. परंतू या सर्व बाबी तेव्‍हाच साध्‍य होतील जेव्‍हा खर्‍या अर्थांने शिक्षण प्रक्रिया दर्जेदार, गुणवत्‍तापूर्ण होईल.
शैक्षणिक गुणवत्‍ता वाढीसाठी गुणवत्‍तापूर्ण शिक्षण आवश्‍यक आहे. गुणवत्‍तापूर्ण शिक्षणासाठी गुणवत्‍तापूर्ण शिक्षक प्रशिक्षण असायला हवे. यासाठी राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० मध्ये शिक्षक प्रशिक्षणावर विशेष भर देण्‍यात आला. शिक्षक प्रशिक्षणाचे स्‍वरुपच बदलण्‍याचा प्रयत्‍न या धोरणातून करण्‍यात आला आहे.
